Flora bakteryjna – co to jest i jakie ma znaczenie dla organizmu?

Flora bakteryjna, czyli miliardy mikroorganizmów zamieszkujących nasze jelita, odgrywa bardzo ważną rolę w trawieniu, odporności i ogólnym samopoczuciu. Jej zaburzenia mogą prowadzić do problemów jelitowych, spadku energii czy osłabienia odporności, dlatego warto wiedzieć, jak o nią dbać na co dzień.

Flora bakteryjna – to musisz wiedzieć:

• Flora bakteryjna, czyli mikrobiota, to ekosystem miliardów mikroorganizmów (głównie bakterii, ale też wirusów i grzybów) rezydujących w organizmie, z czego istotna jej część znajduje się w jelitach.
• Odpowiada za 70% odporności organizmu, wspomaga trawienie błonnika, produkuje witaminy (K i B), a także bierze udział w regulacji nastroju poprzez tzw. oś jelitowo-mózgową.
• Jej równowagę najczęściej zaburzają antybiotyki, dieta bogata w cukier, a także przewlekły stres, prowadząc do objawów takich jak wzdęcia, obniżona odporność i zmęczenie.
• Aby dbać o zdrową mikrobiotę, należy ograniczyć cukier i żywność przetworzoną, a dietę wzbogacić w błonnik (prebiotyki) oraz produkty fermentowane (naturalne źródła probiotyków, np. kiszonki, kefir).

Flora bakteryjna – co to jest i dlaczego jest tak ważna dla zdrowia?

Nasz organizm kryje w sobie mikroskopijnych sprzymierzeńców. Flora bakteryjna, nazywana również mikrobiotą, to zespół miliardów mikroorganizmów zamieszkujących organizm człowieka, głównie jelita. Składają się na nią bakterie, wirusy i grzyby, które funkcjonują w symbiozie z gospodarzem. Choć nie są widoczne gołym okiem, odgrywają fundamentalną rolę w procesach metabolicznych, odpornościowych i ochronnych.

Zdrowa flora bakteryjna działa jak bariera przed patogenami, wspiera trawienie i reguluje wchłanianie składników odżywczych. Co więcej, uczestniczy także w produkcji ważnych witamin, takich jak witamina K oraz niektóre witaminy z grupy B. Zaburzenia jej składu mogą prowadzić do wielu problemów od dolegliwości jelitowych, przez osłabienie odporności, aż po zaburzenia nastroju. 

Mikrobiota, mikroflora i flora jelitowa – definicje

Choć terminy mikrobiota, mikroflora, flora jelitowa często używane są zamiennie, różnią się znaczeniem:

• Mikrobiota oznacza ogół wszystkich mikroorganizmów zasiedlających dany obszar organizmu, np. jelita, skórę czy drogi oddechowe.
• Mikroflora bakteryjna to starsze określenie, które onosi się głównie do bakterii. Dziś zastępowane bardziej precyzyjnym terminem – mikrobiota.
• Flora jelitowa jest to część mikrobioty człowieka, obejmująca mikroorganizmy znajdujące się wyłącznie w jelitach.

Rola, jaką pełni jelitowa flora bakteryjna w organizmie

Flora jelitowa wpływa na zdrowie wielokierunkowo, do ich najważniejszych  funkcji należy:

Wspieranie trawienia i metabolizmu

Bakterie pomagają rozkładać błonnik pokarmowy, którego organizm nie potrafi trawić samodzielnie. Wytwarzają również krótkołańcuchowe kwasy tłuszczowe (SCFA), kluczowe dla pracy jelit i odporności.

Wzmacnianie bariery jelitowej

Zdrowa mikrobiota chroni ścianę jelita przed uszkodzeniem i nadmierną przepuszczalnością, co zapobiega stanom zapalnym.

Regulacja odporności

Aż 70% układu odpornościowego pochodzi z jelit. Flora bakteryjna w jelitach pozwala organizmowi rozpoznawać zagrożenia, zapobiega alergiom i hamuje rozwój patogennych drobnoustrojów.

Produkcja witamin i metabolitów

Mikroorganizmy syntetyzują witaminy z grupy B i witaminę K oraz liczne związki działające przeciwzapalnie.

Oś jelitowo-mózgowa

Badania potwierdzają, że flora jelitowa wpływa na nastrój, odporność na stres i funkcje poznawcze. Zaburzenia mikrobioty mogą być związane m.in. z lękiem i depresją.

Czytaj także: Jak odbudować florę bakteryjną jelit? Sprawdzone metody i porady

Zaburzenie flory bakteryjnej – przyczyny i objawy

Zaburzenie równowagi mikrobioty jelitowej to problem, który dotyka coraz więcej osób, a jego skutki mogą odbijać się na całym organizmie. Flora bakteryjna w jelitach, nazywana też florą jelitową lub mikroflorą bakteryjną, pełni istotną funkcję w trawieniu, odporności i ogólnym samopoczuciu. Gdy jej równowaga zostaje zaburzona, czyli pojawia się tzw. dysbioza, mogą wystąpić liczne dolegliwości ze strony przewodu pokarmowego i nie tylko. Powinieneś wiedzieć, że jest to złożony ekosystem mikroorganizmów, który działa jak ochronna tarcza dla jelit.

Niestety, różne czynniki – od stresu po niewłaściwą dietę – mogą negatywnie wpływać na ten delikatny mikroświat. Poniżej znajdziesz najczęstsze przyczyny oraz objawy, które mogą świadczyć o tym, że jelitowa flora bakteryjna potrzebuje wsparcia. Są to:

• przewlekły stres,
• niewłaściwa dieta przede wszystkim za dużo cukru, mało błonnika,
• stosowanie antybiotyków,
• choroby przewodu pokarmowego,
• infekcje żołądkowo-jelitowe,
• nadużywanie alkoholu,
• środowiskowe toksyny i konserwanty.

Objawy dysbiozy są bardzo różnorodne i mogą obejmować:

• wzdęcia, biegunki, zaparcia,
• bóle brzucha i zaburzenia trawienia,
• nietolerancje pokarmowe,
• obniżoną odporność i częste infekcje,
• zmęczenie, bóle głowy,
• problemy skórne takie jak trądzik, egzema,
• wahania nastroju, niepokój.

Jak zaznacza mgr dietetyk kliniczny Natalia Kukucka:

Zaburzona flora bakteryjna objawy może mieć nie tylko w obrębie brzucha, ale także dawać o sobie znać poprzez osłabienie skóry, włosów, paznokci, złym samopoczuciem, utarta sił. Jeżeli zauważono wyjałowienie flory bakteryjnej, objawy są jasne, konieczne będzie uzupełnienie flory bakteryjnej w jelitach. W takiej sytuacji należy zacząć suplementacje probiotyków, warto zaopatrzyć się w wysokiej jakości naturalne probiotyki.

Jak dbać o florę jelitową – dieta, suplementacja i styl życia

Odbudowa i wspieranie mikrobioty to proces długotrwały, który warto prowadzić wielotorowo:

Dieta

• Dużo błonnika ważne, aby wprowadzać warzywa, owoce, pełne ziarna, rośliny strączkowe.
• Produkty fermentowane takie jak jogurt naturalny, kefir, kiszonki.
• Ograniczenie cukru i żywności wysoko przetworzonej.
• Regularne posiłki wspierające równowagę układu trawiennego.

Probiotyki

Pomagają odbudować florę jelitową, szczególnie po antybiotykoterapii lub w przebiegu zaburzeń jelitowych. Warto wybierać preparaty z przebadanymi szczepami, np. Lactobacillus i Bifidobacterium. Firma Nature Science oferuje wysokiej jakości probiotyki o udowodnionym naukowo działaniu.

Styl życia

• regularna aktywność fizyczna,
• odpowiednia ilość snu,
• redukcja stresu, wpływ stresu na mikrobiotę jest potwierdzony naukowo,
• unikanie nadużywania alkoholu.

Zobacz również: Geozgodność szczepów – czym jest i dlaczego to klucz do sukcesu terapii probiotycznej?

Flora jelitowa – podsumowanie

Flora bakteryjna jest jednym z kluczowych elementów zdrowia człowieka, wpływa na trawienie, odporność, metabolizm, a nawet samopoczucie. Jej równowaga może zostać łatwo zaburzona przez stres, niewłaściwą dietę czy antybiotyki, dlatego dbanie o mikrobiotę powinno być stałym elementem codziennej profilaktyki. Odpowiednie żywienie, probiotyki dobrane do indywidualnych potrzeb organizmu, ale i zdrowy styl życia pomagają utrzymać jelita w dobrej kondycji i wspierają funkcjonowanie całego organizmu.

FAQ – najczęściej zadawane pytania

Czym jest dysbioza jelitowa i jak wpływa na samopoczucie?

Dysbioza to zaburzenie równowagi między dobrymi a patogennymi bakteriami w jelitach, co w praktyce prowadzi do szeregu nieprzyjemnych objawów. W efekcie pojawiają się problemy trawienne (np. wzdęcia, biegunki), a dodatkowo pogarsza się ogólne samopoczucie – zmęczenie, spadek koncentracji i zaburzenia nastroju wynikają z zakłóceń osi jelito–mózg.

Jakie produkty są najlepszym źródłem prebiotyków?

Najwięcej prebiotyków dostarczają warzywa i produkty bogate w błonnik: cebula, czosnek, szparagi, cykoria, banany, pełne ziarna i rośliny strączkowe. Co więcej, regularne spożywanie tych produktów bezpośrednio wspiera wzrost korzystnych bakterii, takich jak Bifidobacterium i Lactobacillus.

Jaką rolę pełnią krótkołańcuchowe kwasy tłuszczowe (SCFA)?

SCFA – maślan, propionian i octan – powstają z fermentacji błonnika, a następnie pełnią kluczowe funkcje w jelitach. Odżywiają komórki jelita, wzmacniają barierę jelitową i działają przeciwzapalnie, co z kolei pozytywnie wpływa na odporność.

Czy probiotyki po antybiotykoterapii są konieczne i jak długo je stosować?

Tak. Antybiotyki niszczą także dobre bakterie, dlatego probiotyki warto przyjmować już podczas terapii (z kilkugodzinnym odstępem). Następnie, ich suplementację najlepiej kontynuować przez 4–8 tygodni po zakończeniu leczenia, aby skutecznie odbudować mikrobiotę jelitową.

Bibliografia

1. prof. Jarosz „Normy żywienia dla populacji Polski”
2. World Gastroenterology Organisation „Probiotics and Prebiotics Guidelines”
3. Narodowe Centrum Edukacji Żywieniowej „Mikrobiota jelitowa – jej rola i jak o nią dbać”
4. European Food Safety Authority „Scientific opinions on the safety and efficacy of probiotics”
5. G. Kostrzewa, H. Szajewska „Znaczenie mikrobioty jelitowej u dzieci” – Medycyna Praktyczna – Pediatria
6. F. Bäckhed i wsp. „Defining a healthy human gut microbiome”