Probiotyk na SIBO i IMO: jak brać probiotyki w przypadku przerostu bakteryjnego jelita cienkiego?

Odpowiednio dobrane szczepy mogą wspierać terapię przerostu bakteryjnego w jelicie cienkim (SIBO) i przerost metanogenów (archeonów) w jelicie (IMO), łagodząc objawy i poprawiając równowagę mikroflory, jednak ich stosowanie wymaga ostrożności i powinno być dostosowane indywidualnie. Ważny jest dobór odpowiednich szczepów, właściwe dawkowanie oraz obserwacja reakcji organizmu.

Z artykułu dowiesz się, jaki probiotyk na SIBO i/lub IMO jest najlepiej przebadany, w jaki sposób może wspierać terapię oraz jakie ryzyko wiąże się z ich nieprawidłowym stosowaniem.

Probiotyk na SIBO oraz IMO – to musisz wiedzieć:

• Probiotyki wspierają, ale nie leczą SIBO – poprawiają mikroflorę i barierę jelitową
• Dobór szczepu jest bardzo ważny – preferowane w SIBO/IMO: Bifidobacterium breve AMT 32, Bifidobacterium animalis AMT 30 (Bifidobiotic NS), należy rozważyć także Saccharomyces boulardii.
• Stosowanie wymaga ostrożności – wprowadzaj stopniowo i obserwuj reakcję organizmu
• To tylko część terapii – podstawą leczenia są antybiotyki, dieta low-FODMAP i prokinetyki

Przerost bakterii jelita cienkiego i przyczyny SIBO

SIBO (Small Intestinal Bacterial Overgrowth) to zespół przerostu bakteryjnego jelita cienkiego, w którym dochodzi do nadmiernego namnażania się mikroorganizmów w odcinku przewodu pokarmowego, gdzie ich liczba powinna być fizjologicznie bardzo ograniczona. Zaburzenie to prowadzi do zakłócenia równowagi mikrobiologicznej całego układu pokarmowego i wpływa na funkcjonowanie organizmu. W tym kontekście kluczowe staje się zrozumienie, jak wygląda relacja przerost flory bakteryjnej a probiotyki.

Objawy SIBO są nieswoiste, dlatego łatwo je pomylić z innymi dolegliwościami. Najczęściej występują problemy ze strony przewodu pokarmowego, takie jak wzdęcia, nadmierne gazy, bóle brzucha, biegunka lub zaparcia. U wielu pacjentów pojawia się także uczucie pełności po posiłkach, odbijania, a nawet zmęczenie czy problemy z koncentracją.

Schorzenie ma charakter przewlekły, często nawraca i bywa trudne w diagnostyce. Leczenie SIBO również nie jest proste, ponieważ samo zmniejszenie liczby bakterii w jelicie cienkim nie wystarcza. Konieczne jest także usunięcie przyczyn sprzyjających ich rozrostowi. Do nich należą:

• Zaburzenia motoryki jelit – spowolnione opróżnianie jelita sprzyja zaleganiu treści pokarmowej i tworzy warunki do namnażania bakterii.
• Choroby przewlekłe – cukrzyca, niedoczynność tarczycy czy choroby autoimmunologiczne wpływają na funkcjonowanie układu pokarmowego i zwiększają podatność na SIBO.
• Stosowanie leków – szczególnie inhibitorów pompy protonowej (IPP), które zmniejszają wydzielanie kwasu żołądkowego i osłabiają naturalną barierę przed rozrostem bakterii.
• Niewłaściwa dieta – nadmiar fermentujących węglowodanów, czyli tzw. FODMAP (fermentable oligosaccharides, disaccharides, monosaccharides and polyols), dostarcza łatwo przyswajalnej pożywki dla bakterii w przewodzie pokarmowym. Produkty bogate w te związki, takie jak cebula, czosnek, rośliny strączkowe czy niektóre owoce, w tym jabłka, gruszki, śliwki i brzoskwinie, nasilają objawy i zwiększają ryzyko nawrotów SIBO.

Nieleczone SIBO może prowadzić do zaburzeń wchłaniania składników odżywczych, poważnych niedoborów witamin i minerałów, utraty masy ciała oraz pogorszenia ogólnego stanu zdrowia.

Probiotyki przy SIBO i IMO – rola probiotyków w leczeniu

Probiotyki to żywe mikroorganizmy, które wspierają naturalną mikroflorę jelitową. Badania pokazują, że drożdże i bakterie probiotyczne mogą mieć korzystne działanie w leczeniu SIBO dzięki takim mechanizmom, jak:

• konkurencja z bakteriami patogennymi o składniki odżywcze i miejsce w przewodzie pokarmowym,
• produkcja krótkołańcuchowych kwasów tłuszczowych (SCFA), które wspierają zdrowie błony śluzowej i wykazują właściwości przeciwzapalne,
• regulacja perystaltyki jelit, co zmniejsza ryzyko zalegania treści pokarmowej i dalszego rozrostu bakterii.

Jakie probiotyki można brać przy SIBO?

Nie wszystkie bakterie probiotyczne, które są bezpieczne i korzystne u osób zdrowych, nadają się do stosowania u pacjentów z przerostem bakteryjnym jelita cienkiego. Niektóre z nich mogą nasilać objawy choroby poprzez nadmierną fermentację oraz jeszcze intensywniejszy rozrost bakteryjny w jelicie cienkim. Może to wywołać uciążliwe wzdęcia, gazy, dyskomfort, a nawet przewlekły stan zapalny.

Dlatego tak ważne jest świadome rozróżnianie szczepów, które można stosować w SIBO, i tych, które lepiej omijać.

Szczepy probiotyczne niezalecane w kontekście SIBO

Do grupy bakterii probiotycznych, które są korzystne u osób zdrowych, ale mogą pogarszać stan pacjentów z SIBO, należą:

• Lactobacillus casei i Bifidobacterium bifidum – wprowadzając dowolny Bifidobacterium probiotyk, SIBO staje się podatne na nasilenie objawów, ponieważ te szczepy mają tendencję do kolonizowania jelita cienkiego i wzmagania fermentacji. Stosowanie ich wymaga dużej ostrożności.
• Lactobacillus acidophilus – niektóre szczepy tego gatunku fermentują wyjątkowo intensywnie, prowadząc do nadmiernej produkcji gazów.
• Lactobacillus fermentum i Lactobacillus delbrueckii – podobnie jak powyższe, zwiększają ryzyko wzdęć i fermentacji.

Jeśli masz powyższy probiotyk, SIBO może się nasilić, jeśli zawiera szczepy, które zbyt intensywnie fermentują w jelicie cienkim. Uważaj zwłaszcza na preparaty wieloszczepowe, które nie zostały specjalnie dostosowane do potrzeb pacjentów z tym schorzeniem.

Saccharomyces boulardii i szczepy bakterii probiotycznych rekomendowane przy SIBO i IMO

W terapii SIBO (przerostu bakteryjnego jelita cienkiego) oraz IMO (przerostu metanogenów w jelicie) szczególne znaczenie ma dobór takich szczepów, które nie nasilają fermentacji, nie zwiększają produkcji gazów (H₂ i CH₄) oraz nie kolonizują nadmiernie jelita cienkiego. Celem probiotykoterapii jest wsparcie mikroflory jelitowej, ograniczenie rozwoju patogenów i poprawa funkcjonowania bariery śluzowej, bez ryzyka pogorszenia objawów.

Bifidobacterium breve AMT 32 i Bifidobacterium animalis AMT 30 to szczepy, które wykazują korzystny profil metaboliczny w kontekście tych zaburzeń:

• Nie produkują wodoru ani metanu – metabolizują cukry głównie do L-mleczanu i octanu, dzięki czemu nie są istotnym źródłem gazów jelitowych i nie sprzyjają rozwojowi metanogenów.
• Nie wytwarzają nadmiaru D-mleczanu, co ogranicza ryzyko objawów neurologicznych typu brain fogginess.
• Hamują rozwój patogenów (Clostridium difficile, C. perfringens, Klebsiella pneumoniae) – bakterii wodorotwórczych, których redukcja zmniejsza dostępność wodoru w jelicie.
• Pośrednio ograniczają metanogenezę (Methanobrevibacter smithii) poprzez zmniejszenie ilości wodoru jako „paliwa” do produkcji metanu.
• Dobrze tolerowane u osób z SIBO/IMO; brak tendencji do nadmiernej kolonizacji jelita cienkiego.

Szczepy te występują m.in. w preparacie Bifidobiotic NS, który wykorzystuje ich synergiczne działanie w celu wspierania równowagi mikrobiologicznej jelit. Są to:

Bifidobacterium infantis 35624

Szczep dobrze przebadany klinicznie u pacjentów z zespołem jelita drażliwego (IBS), który często współistnieje z SIBO.

• W badaniach klinicznych wykazano jego wpływ na redukcję stanu zapalnego, poprawę bariery jelitowej i łagodzenie wzdęć oraz bólu brzucha.
• Działa immunomodulująco – zmniejsza stężenie cytokin prozapalnych, co może wspierać regenerację nabłonka jelitowego.
• Choć brak badań stricte w SIBO, jego profil metaboliczny (niewielka produkcja gazów, wysoka tolerancja) sprawia, że jest uznawany za jeden z najbezpieczniejszych szczepów bifidobakteryjnych w terapii wspierającej.

Saccharomyces boulardii

• Drożdże probiotyczne, które nie kolonizują jelit i nie biorą udziału w procesach fermentacyjnych.
• Wspierają terapię SIBO poprzez hamowanie wzrostu bakterii patogennych i ochronę błony śluzowej jelita.
• Mogą być bezpiecznie stosowane równolegle z antybiotykoterapią (np. rifaksyminą), wspomagając profilaktykę biegunki poantybiotykowej.

Mieszanki probiotyczne i prebiotyki w SIBO

Niektóre mieszanki probiotyczne zawierające kilka szczepów wykazują korzystne działanie także u pacjentów z SIBO, szczególnie jeśli są wzbogacone o prebiotyki, na przykład inulinę czy błonnik owsiany.

Prebiotyki stanowią pożywkę dla bakterii i mogą wspierać ich rozwój w jelicie grubym, jednak u osób z aktywnym SIBO bywają źródłem wzdęć i gazów. Dlatego stosowanie takich preparatów musi być zawsze indywidualnie dopasowane i najlepiej prowadzone pod nadzorem specjalisty.

Dawkowanie probiotyków przy SIBO i IMO

Każdy organizm reaguje inaczej na suplementację, dlatego w przypadku SIBO probiotyki należy wprowadzać stopniowo i z dużą ostrożnością.

Najczęściej kurację zaczyna się od testu tolerancji, czyli od wprowadzenia pojedynczego szczepu lub prostej mieszanki w dawce około 10⁹–10¹⁰ CFU (jednostek tworzących kolonie) dziennie przez 7–14 dni. Jeśli w tym czasie nie pojawią się działania niepożądane, terapię można kontynuować i stopniowo wydłużać do 4–8 tygodni.

Jeżeli jednak pojawi się nasilenie objawów, takich jak wzdęcia, refluks, bóle brzucha czy tak zwana „mgła mózgowa”, suplementację należy przerwać i skonsultować z lekarzem.

Jednym z podstawowych elementów leczenia SIBO jest często antybiotykoterapia. W jej trakcie probiotyki mogą wspierać pracę układu pokarmowego i zapobiegać biegunce poantybiotykowej. Szczególnie polecane są w tym kontekście szczepy Saccharomyces boulardii i Lactobacillus rhamnosus, które wykazują większą odporność na działanie antybiotyków. Kluczowe znaczenie ma jednak właściwy dobór preparatu oraz zachowanie odstępu czasowego między podaniem antybiotyku a probiotyku, co pozwala utrzymać ich pełną skuteczność.

Badania pokazują, że właściwie dobrane probiotyki na SIBO mogą przynieść realną ulgę, wspierając mikroflorę jelitową i barierę śluzową.

Probiotyki a terapia SIBO

Probiotyk a SIBO i IMO – relacja ta wymaga kompleksowego podejścia. Probiotyki stanowią jedynie część terapii SIBO/IMO i powinny być łączone z innymi metodami. Najczęściej stosuje się:

• przy SIBO

• przy IMO

Synbiotyki, czyli połączenie probiotyków i prebiotyków, mogą być pomocne, ale wymagają ostrożności, ponieważ fermentujące składniki mogą u niektórych pacjentów nasilać objawy.

Ryzyko i skutki uboczne stosowania probiotyków w SIBO i IMO

Probiotyki mogą być wartościowym wsparciem w terapii zespołu rozrostu bakteryjnego jelita cienkiego, ale ich stosowanie wiąże się również z pewnymi zagrożeniami. Nieodpowiedni dobór szczepów lub niekontrolowana suplementacja mogą pogłębiać objawy i prowadzić do dodatkowych dolegliwości.

Nasilenie objawów związanych z fermentacją

Jednym z głównych problemów w SIBO i IMO jest nadmierna fermentacja węglowodanów w jelicie cienkim. Prowadzi to do wzdęć, gazów, bólu brzucha czy biegunek, a w przypadku SIBO metanogennego także do zaparć. Jak wspomniano wcześniej, niektóre probiotyki, zwłaszcza szczepy Lactobacillus, mogą nasilać te procesy, ponieważ fermentują cukry i zwiększają produkcję gazów.

Ryzyko rozrostu metanogenów

U części pacjentów stosowanie probiotyków może sprzyjać rozwojowi metanogenów – mikroorganizmów należących do archeonów, które wytwarzają metan. Zjawisko to często wiąże się z nasileniem zaparć i może być potwierdzone testem oddechowym wodorowo-metanowym.

Choć probiotyki nie produkują metanu bezpośrednio, mogą zmieniać skład mikrobioty w sposób sprzyjający rozwojowi metanogenów, co pogarsza przebieg SIBO.

Objawy ogólnoustrojowe – „mgła mózgowa” i zmęczenie

Niektórzy pacjenci z SIBO obserwują, że probiotyki nasilają objawy ogólnoustrojowe, takie jak zmęczenie, zaburzenia koncentracji czy tzw. mgłę mózgową. Zjawisko to wiąże się prawdopodobnie z nadmierną produkcją kwasu D-mlekowego i innych metabolitów bakteryjnych, które mogą działać neurotoksycznie lub nasilać stany zapalne w organizmie. U wielu osób objawy te ustępują po odstawieniu probiotyków lub po zastosowaniu antybiotykoterapii ukierunkowanej na SIBO.

Reakcje immunologiczne i zapalne

Choć probiotyki zwykle działają przeciwzapalnie, u osób z wrażliwym układem odpornościowym lub z chorobami autoimmunologicznymi mogą paradoksalnie nasilać stan zapalny. Zdarzają się także reakcje alergiczne lub nietolerancje na nośniki obecne w suplementach, w tym laktozę czy białka mleka, które dodatkowo komplikują przebieg leczenia.

Podsumowanie – SIBO a probiotyki

Probiotyki mogą odgrywać istotną rolę w leczeniu SIBO, ale ich stosowanie wymaga indywidualnego podejścia i świadomego doboru szczepów. Najlepsze efekty uzyskuje się, gdy są one elementem szerszej strategii terapeutycznej obejmującej między innymi antybiotykoterapię, dietę ograniczającą fermentujące węglowodany, prokinetyki czy suplementy wspierające trawienie.

Właściwie dobrane preparaty przy SIBO – probiotyk rekomendowany przez specjalistę – mogą wspierać barierę jelitową, redukować stany zapalne i łagodzić objawy, ale same w sobie nie usuwają przyczyn przerostu bakteryjnego. Dlatego probiotykoterapia powinna być traktowana jako uzupełnienie całościowej kuracji i prowadzona pod nadzorem lekarza.

FAQ – najczęściej zadawane pytania

Czy każdy probiotyk można bezpiecznie stosować przy SIBO i dlaczego niektóre mogą nasilać wzdęcia?

Nie. Niektóre szczepy silnie fermentujące (np. Lactobacillus acidophilus) mogą nasilać wzdęcia i gazy, ponieważ zwiększają produkcję gazów w jelicie cienkim.

Jakie konkretnie szczepy probiotyczne są najlepiej przebadane i polecane do wsparcia terapii SIBO?

Najczęściej poleca się drożdże Saccharomyces boulardii (nie kolonizują, działają przeciwpatogennie) oraz szczepy z niską aktywnością fermentacyjną, jak np. Lactobacillus rhamnosus i Bacillus coagulans.

Czy probiotyki powinno się brać równocześnie z antybiotykami stosowanymi w leczeniu SIBO (np. rifaksyminą)?

Tak, ale należy zachować odstęp czasowy między dawkami. Pomaga to zmniejszyć ryzyko biegunki poantybiotykowej. Polecane są szczepy odporne, np. Saccharomyces boulardii.

Czym jest mgła mózgowa po probiotykach u pacjentów z SIBO i co ją powoduje?

Mgła mózgowa (zaburzenia koncentracji, zmęczenie) to objaw, który może nasilać się po probiotykach u pacjentów z SIBO. Podejrzewa się, że przyczyną jest nadmierna produkcja kwasu D-mlekowego i innych metabolitów bakteryjnych działających neurotoksycznie.

Bibliografia

1. Właściwości szczepów PAN
2. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK546634/
3. https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/small-intestinal-bacterial-overgrowth/symptoms-causes/syc-20370168
4. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/28267052/
5. https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC7386065/
6. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/36630947/
7. https://chriskresser.com/why-bacillus-coagulans-is-my-go-to-probiotic-for-ibs-and-sibo/
8. https://empendium.com/mcmtextbook/chapter/B31.II.4.12.
9. https://www.medicalnewstoday.com/articles/324475
10. https://journals.lww.com/ctg/fulltext/2018/06000/brain_fogginess,_gas_and_bloating__a_link_between.6.aspx