Probiotyk po terminie ważności – bezpieczeństwo i skuteczność

Probiotyki to żywe mikroorganizmy – dlatego ich skuteczność zależy od liczby aktywnych kultur. Z artykułu dowiesz się, jak długo probiotyczny suplement diety zachowuje aktywność, jakie czynniki wpływają na jego trwałość, i dlaczego odpowiednie przechowywanie ma kluczowe znaczenie dla zachowania ich właściwości.

Probiotyk po terminie ważności – to musisz wiedzieć:

• Skuteczność probiotyków zależy od liczby żywych kultur. Termin ważności probiotyku gwarantuje minimalną liczbę aktywnych mikroorganizmów (CFU) potrzebną do korzystnego działania.
• Probiotyk po terminie ważności stopniowo traci skuteczność, choć rzadko jest szkodliwy. Liczba żywych bakterii zmniejsza się z czasem, co osłabia działanie preparatu, a jego bezpieczeństwo i efektywność nie są gwarantowane.
• Trwałość probiotyków zależy od odpowiedniego przechowywania. Wilgoć, światło, tlen i przede wszystkim temperatura przyspieszają obumieranie bakterii, dlatego warto stosować się do zaleceń producenta.

Czy probiotyki mogą się przeterminować – znaczenie terminu ważności

Probiotyki to żywe mikroorganizmy. Dlatego, podobnie jak inne produkty biologiczne, mają ograniczoną trwałość i po upływie terminu ważności stopniowo tracą swoją skuteczność. Wraz z upływem czasu zmniejsza się liczba aktywnych bakterii, co osłabia ich korzystne działanie na mikrobiotę jelitową, odporność organizmu i procesy trawienne. W praktyce oznacza to, że przeterminowany probiotyk może zawierać zbyt mało żywych kultur, by przynieść oczekiwane korzyści.

Termin ważności bakterii probiotycznych na opakowaniu wskazuje czas, w którym producent gwarantuje obecność odpowiedniej liczby żywych mikroorganizmów, tzw. CFU (colony forming units – jednostek tworzących kolonie). CFU określa, ile bakterii jest zdolnych do życia i namnażania w jelitach, wywierając korzystny wpływ na zdrowie. Aby suplement był skuteczny, musi spełniać określony próg.

• Minimalna dawka skuteczna to zazwyczaj co najmniej 1 miliard CFU w jednej porcji, czyli próg CFU.
• Po upływie daty ważności liczba aktywnych bakterii zaczyna spadać, choć nie dzieje się to od razu.
• Mikroorganizmy obumierają systematycznie, więc w przeterminowanym preparacie mogą nadal występować żywe probiotyki, ale zwykle w ilości zbyt małej, by przynosiły wyraźne korzyści zdrowotne.

Dla konsumenta oznacza to, że choć przeterminowany probiotyk po terminie ważności zazwyczaj nie jest groźny, jego skuteczność jest wyraźnie niższa. Co więcej, brakuje badań długoterminowych potwierdzających bezpieczeństwo stosowania takich suplementów, dlatego nie zaleca się ich używania po terminie przydatności.

Dlaczego probiotyki się przeterminowują?

Probiotyki sprzedawane są najczęściej w postaci uśpionej, wysuszone i zabezpieczone przed działaniem czynników zewnętrznych. Jednak mimo takiej technologii, ich żywotność stopniowo spada.

Na trwałość probiotyków wpływa m.in.:

• rodzaj szczepu – niektóre z nich, jak Lactobacillus rhamnosus GG czy Bifidobacterium animalis lactis, są bardziej odporne na warunki środowiskowe, inne tracą żywotność szybciej,
• opakowanie – od jakości i szczelności opakowania zależy, jak dobrze będzie chronić produkt przed wilgocią, światłem i tlenem,
• warunki przechowywania – chłodne, suche miejsca wydłużają trwałość, podczas gdy wilgoć, ciepło i zmiany temperatury przyspieszają obumieranie bakterii,
• czas – im więcej miesięcy mija od daty produkcji, tym mniej żywych bakterii pozostaje w preparacie.

Producenci ustalają termin przydatności tak, aby liczba żywych bakterii (CFU) utrzymywała się na poziomie skutecznym klinicznie, zwykle powyżej 1 miliarda CFU w porcji. Po tym okresie mikroorganizmy nadal mogą być obecne, ale ich liczba jest zbyt mała, by wywoływać istotny efekt zdrowotny.

Suplementy po terminie – czy są bezpieczne?

Stosowanie jakichkolwiek przeterminowanych leków czy suplementów po przekroczeniu terminu ważności jest obarczone ryzykiem. Choć groźne skutki uboczne u osób zdrowych są mało prawdopodobne, jakość probiotyków znacznie spada i efektywność takiego preparatu jest mocno wątpliwa.

Dodatkowo, w zależności od warunków przechowywania, przeterminowany probiotyk może ulec degradacji także pod względem jakości dodatków czy nośników, na przykład kapsułki żelatynowej czy proszku, co wprowadza kolejną niepewność.

Co wpływa na trwałość i skuteczność bakterii probiotycznych w suplementach?

Probiotyki, choć zabezpieczone technologią produkcji, są wrażliwe na różne czynniki zewnętrzne, które mogą skracać ich trwałość:

Odpowiednie przechowywanie produktów jest kluczowe dla utrzymania aktywności żywych kultur bakterii. Wybór produktów chronionych nowoczesnymi technologiami pozwala dodatkowo zachować pełnię ich właściwości zdrowotnych.

Jak długo działają probiotyki?

Okres ważności suplementów probiotycznych zazwyczaj wynosi od 6 miesięcy do 2 lat, choć w przypadku preparatów wytwarzanych z wykorzystaniem nowoczesnych technologii żywności może sięgać nawet 4 lat.

Trwałość jednak zawsze zależy od sposobu przechowywania. Nawet najlepiej zabezpieczony probiotyk szybciej traci swoje właściwości, jeśli jest narażony na przegrzanie podczas transportu czy długotrwały kontakt z wilgocią. Dlatego tak istotne jest przestrzeganie zaleceń producenta, aby produkt zachował deklarowaną liczbę żywych mikroorganizmów do końca terminu przydatności.

Praktyczne wskazówki dla konsumentów

Aby probiotyki zachowały swoją skuteczność przez cały okres stosowania, warto przestrzegać kilku prostych zasad:

• Wybieraj preparaty od renomowanych producentów, którzy deklarują liczbę CFU „do końca terminu ważności”, a nie tylko w momencie produkcji.
• Zawsze sprawdzaj datę ważności i przechowuj preparat zgodnie z zaleceniami producenta.
• Nie otwieraj opakowania wcześniej, niż to konieczne, ponieważ dostęp powietrza i wilgoci skraca trwałość.

Jak podsumowuje mgr dietetyk kliniczny Natalia Kukucka:

Suplementy po terminie przydatności nie powinny być stosowane, ponieważ ich skuteczność może być znacznie obniżona. W przypadku probiotyków oznacza to mniejszą liczbę żywych kultur bakterii, które nie przyniosą oczekiwanych efektów zdrowotnych. Co więcej, wpływ przeterminowanych probiotyków na organizm nie został jeszcze dostatecznie zbadany, dlatego zawsze zalecam wymianę takich preparatów na nowe i unikanie ich stosowania w codziennej suplementacji.

Podsumowanie – probiotyk po terminie ważności

Probiotyki, jako żywe mikroorganizmy, mogą się przeterminować. Suplementy diety po terminie ważności stopniowo tracą swoją skuteczność, a ich działanie zdrowotne nie jest gwarantowane. Przeterminowane produkty rzadko stanowią zagrożenie dla osób zdrowych. Nie warto jednak na nich polegać, zwłaszcza gdy organizm potrzebuje dodatkowego wsparcia, na przykład po antybiotykoterapii.

Aby uzyskać pełne korzyści z suplementacji i zminimalizować ryzyko skutków ubocznych, najlepiej stosować probiotyki w terminie przydatności, przechowywać je zgodnie z zaleceniami producenta i wybierać preparaty wysokiej jakości, przebadane pod kątem trwałości i bezpieczeństwa.

FAQ – Najczęściej zadawane pytania

Czy można brać probiotyk po terminie ważności i czy jest to bezpieczne?

Stosowanie probiotyku po upływie terminu ważności nie jest zalecane. Chociaż zwykle nie jest to niebezpieczne, liczba żywych kultur bakterii (CFU) jest po tym czasie znacznie niższa, przez co preparat może być nieskuteczny i nie przynieść oczekiwanych korzyści zdrowotnych.

Co się dzieje z probiotykami, gdy ich termin ważności minie?

Po upływie terminu ważności probiotyki stopniowo tracą swoją siłę działania, ponieważ spada liczba aktywnych bakterii. Czasem mogą nadal zawierać pewną ilość żywych mikroorganizmów, ale nie ma gwarancji, że ich ilość jest wystarczająca do osiągnięcia pozytywnych efektów terapeutycznych.

Czy przechowywanie probiotyków w lodówce wydłuża ich trwałość?

Tak, przechowywanie probiotyków w chłodnym i suchym miejscu, często w lodówce, jest kluczowe dla zachowania ich stabilności i wydłużenia trwałości. Niska temperatura spowalnia proces obumierania bakterii, co pomaga utrzymać deklarowaną przez producenta liczbę żywych kultur do końca terminu przydatności.

Bibliografia

1. https://academic.oup.com/femsmicrobes/article/1/1/xtaa007/5957529?login=false
2. https://ods.od.nih.gov/factsheets/Probiotics-HealthProfessional/
3. https://consensus.app/questions/do-probiotics-expire/
4. https://www.frontiersin.org/journals/microbiology/articles/10.3389/fmicb.2021.818468/full